Een signaalhond assisteert mensen met een auditieve beperking door deze personen op belangrijke geluiden uit de omgeving te wijzen. Niet alleen de wereld van deze mensen vergroot zich hiermee, tegelijkertijd voelen ze zich veiliger en zelfstandiger. Buitenshuis is er namelijk door de hulp van een signaalhond minder begeleiding van andere nodig. Mensen met een auditieve beperking merken veel gebeurtenissen in de omgeving niet op doordat zij veel geluiden niet horen. De hond merkt deze gebeurtenissen echter wel op en kan door zijn lichaamstaal duidelijk maken dat hij iets signaleert. Door deze aanwijzingen van de hond krijgt de baas veel meer om zich heen mee. De wereld van deze mensen vergroot zich hierdoor.
Mensen met een auditieve beperking moeten continu alert zijn om ervoor te zorgen dat ze geen belangrijke dingen in de omgeving missen. Je kunt hierbij denken aan de deurbel, de telefoon of iemand die je naam roept. Een signaalhond signaleert belangrijke geluiden en waarschuwt zijn baas door hem aan te tikken en vervolgens naar de geluidsbron te brengen. De signaalhond zijn dus de oren van zijn baas.
Veel honden zijn geschikt voor de opleiding tot signaalhond. Het is wel belangrijk dat de hond graag werkt voor de baas. Ook moet de hond sociaal en gehoorzaam zijn. Signaalhonden moeten goed om kunnen gaan met onverwachte en drukke situaties. Omdat de signaalhond overal mee naartoe gaat, is het belangrijk dat de hond goed functioneert in het verkeer.
Voor de opleiding tot signaalhond hebben volwassen honden de voorkeur. Bij een pup weet je nog niet met zekerheid hoe hij zich gaat ontwikkelen. Bij een volwassen hond is er veel meer duidelijk over het karakter van de hond en hoe hij zich in bepaalde situaties gedraagt. Als laatste is de klik tussen baas en hond erg belangrijk. Zij moeten als een hecht team kunnen samenwerken.
De opleiding tot signaalhond gebeurt met een eigen hond van degene met een auditieve beperking. Basisgehoorzaamheid is de eerste fase van de opleiding. De hond leert commando’s als zit, af en blijf. Als de basisgehoorzaamheid is behaald, bepalen speciaal opgeleide trainers of de hond geschikt is om de opleiding tot signaalhond te vervolgen. Is dit het geval, dan krijgt de hond een blauw vestje. Dit vestje geeft aan dat de hond in opleiding is en niet gestoord mag worden.
Voor elke persoon en elke hond ziet de opleiding er anders uit. Dit komt omdat iedereen in een andere omgeving leeft met andere geluiden. De baas leert de hond spelenderwijs om te reageren op geluiden. Het begint met makkelijke oefeningen waarbij de hond naar je toe moet komen wanneer hij het betreffende geluid hoort. Om dit te stimuleren werkt een beloningsmethode het beste. De volgende stappen zijn steeds moeilijker. Uiteindelijk leert de hond om de baas bij een geluid aan te tikken met zijn neus of poot en de geluidsbron aan te wijzen.
Signaalhonden kunnen actief signaleren met aantikken, maar ook passief signaleren. De hond signaleert alledaagse geluiden zoals auto’s die voorbijrijden of vogels die langs vliegen. In een reactie kijkt de hond in de richting van deze geluiden. De baas ziet dat de hond iets heeft gesignaleerd en kan zijn blik volgen om te kijken wat er is. Passief signaleren is geen aangeleerd commando maar een natuurlijke reactie van de hond. Door passief signaleren krijgen slechthorende mensen veel meer mee van de dingen om hen heen. Hierdoor wordt de wereld van deze mensen vergroot. Naast actief signaleren draagt ook passief signaleren op deze manier bij aan de veiligheid van de baas.
Als de hond voldoende geluiden beheerst en sociaal en gehoorzaam is, mag hij op examen. Het team wordt hierbij beoordeeld. Het is belangrijk dat de baas goed inspeelt op de hond en voldoende aandacht voor hem heeft. Als hond en baas slagen voor het examen krijgt de hond een oranje werkhesje. Hij is dan een erkende signaalhond.
Je kunt de opleiding op verschillende locaties in Nederland bij gecertificeerde trainers en gedragsspecialisten doen. Een trainer kijkt eerst of je wel geschikt bent voor het hebben van een hond. Als je hier geschikt voor bent, gaat hij samen met jou op zoek naar een geschikte hond. Hierna kan de opleiding tot signaalhond beginnen. Niet alleen de hond leert tijdens de opleiding, ook de baas wordt het een en ander bijgebracht. Denk bijvoorbeeld aan theorielessen over de lichaamstaal van de hond.
Stichting Signaalhond Nederland ondersteunt mensen met een auditieve beperking om hun hond op te leiden tot signaalhond. Ook Stichting Bultersmekke Assistencedogs houdt zich bezig met het opleiden van honden tot signaalhonden.