Mensen met epilepsie krijgen aanvallen door een verstoring in de hersenen. Tijdens zo’n aanval kunnen mensen onder andere gaan schokken, even afwezig zijn of buiten bewustzijn raken. Een epilepsiehond is getraind om ondersteuning te bieden voor, tijdens en na een aanval. De hond kan vaak een aanval signaleren voordat hij plaatsvindt en zijn baas hiervoor waarschuwen.
Honden kunnen een epileptische aanval 20 tot 30 minuten van tevoren aanvoelen. Hoe zij dit opmerken is niet precies bekend. Op deze vaardigheid valt een hond dan ook niet te trainen. Het ontwikkelt zich bij een hechte binding tussen baas en hond. De baas merkt op dat de hond zich vlak voor een aanval vreemd gaat gedragen en kan dit na verloop van tijd koppelen aan een komende aanval. Door de waarschuwing is de kans op letsel beduidend kleiner. Zo heeft iemand nog tijd om bijvoorbeeld te gaan zitten zodat hij niet op de grond valt, medicijnen te nemen of een oversteek op straat niet te maken. Doordat mensen weten wanneer ze een aanval gaan krijgen, zijn zij een stuk minder angstig om op pad te gaan.
De hond heeft geleerd dat hij tijdens een aanval zijn baas op zijn zij moet rollen om verstikking te voorkomen. Een soort stabiele zijligging dus. Ook kan hij leren een noodknop in te drukken voor hulpdiensten en daarna de hand van zijn baas te likken. Dit stimuleert het ‘wakker’ worden.
Als de aanval voorbij is, kan de hond de telefoon of andere benodigdheden brengen. Daarbij geeft de aanwezigheid van de hond na een aanval een veiliger gevoel. Alleen zijn na een aanval ervaren mensen vaak als erg onprettig.
De gevoeligste honden worden geselecteerd voor de opleiding tot epilepsiehond. Deze zijn het beste in het aanvoelen van een komende aanval. Het is belangrijk dat de hond in de hectiek van een aanval de rust bewaart. Epilepsiehonden zijn vaak Golden Retrievers, Labrador Retrievers, grote Poedels en kruisingen tussen deze rassen. Het zijn sociale honden die graag leren en erg baasgericht zijn.
Het socialiseren van de hond gebeurt vanaf een leeftijd van 7 weken. De hond komt bij een gastgezin te wonen waar hij één jaar blijft. Het gezin zorgt ervoor dat de hond opgroeit tot een stabiele hond die met alles kennis heeft gemaakt.
Als de hond ruim anderhalf jaar is, start de opleiding. Hij leert veel basiscommando’s zodat hij goed kan functioneren in de maatschappij.
Als de hond deze basiscommando’s onder de knie heeft en gezond en sociaal is, leert hij wat te doen tijdens en na een epileptische aanval. De hond leert naar de persoon toe te gaan als hij neervalt en zijn hand te likken tijdens een aanval. Dit moet hij doen zonder dat de baas een commando geeft. Eigenlijk is het neervallen het commando waar de hond op moet reageren.
Al vrij snel tijdens de opleiding is er een zoektocht naar een passende baas. Het is namelijk fijn als de vaardigheden van de hond zijn afgestemd op de behoefte van de baas. Een epilepsiehond kan een aanval na verloop van tijd aanvoelen door de band met de baas. Hoe sneller de plaatsing van een hond bij een epilepsiepatiënt, hoe eerder de band ontstaat en de patiënt geholpen kan worden.
Hulphond Nederland is de organisatie die epilepsiehonden opleidt.